Kleine Sjang

Men vraagt weleens waarom ik zo'n passie heb voor China. Het zal te maken hebben met mijn eerste kennismaking, nu tien jaar geleden. Wat ik toen zag in dat land was zo volstrekt anders, zo onbegrijpelijk, dat ik bij terugkomst mij ging verdiepen in de geschiedenis en cultuur. Ik wilde gewoon begrijpen waarom de Chinees zich gedraagt als een Chinees. Altijd verwijs ik naar die eerste China-reis, maar mijn passie is wellicht eerder begonnen. Tijdens mijn jeugdjaren om precies te zijn.

Voor het slapen gaan las mijn moeder soms een hoofdstuk voor uit een kinderboek. Het was een in linnen gebonden boek met gele kaft. Binnenin stonden veel inkttekeningen in zwart/wit die het verhaal visueel begeleidde. De hoofdpersoon was een Chinees jongetje dat in een plattelandsdorpje woonde en uitblonk in ondeugendheid. Zijn hoofdje was kaalgeschoren, maar bovenop was nog een plukje haar uitgespaard. Hij had twee jongere zusjes, Dagu en Ergu, die hem meermaals moesten redden uit vervelende situaties en zijn naam was kleine Sjang.

Eén avontuur staat mij goed bij. Het is Chinees Nieuwjaar. Kleine Sjang, die net een nieuwe jas heeft gekregen, en zijn zusje Ergu verlaten het huis door het kleine poortje aan de straatkant om te kijken hoe een jongeman vuurwerk afsteekt. Al snel wurmt kleine Sjang zich door de menigte naar voren om alles eens wat beter te bekijken. Ergu waarschuwt nog dat hij niet te dicht bij moet komen, maar ondeugendheid wint het van gezond verstand natuurlijk. Hij wil ook wel een bommetje afsteken, maar iedereen zegt dat hij te klein is om vuurwerk af te steken. “Helemaal niet,” zegt Sjang eigenwijs, “Ik kan een klein bommetje afsteken.”

De gevolgen blijven niet uit. Sjang is zo enthousiast, dat hij vergeet achteruit te stappen bij het afsteken. Het rotje brandt een gaatje in zijn nieuwe jas. Thuisgekomen neemt zijn moeder het luchtig op: alles had erger kunnen aflopen. Kleine Sjang moet eerst een grote jongen worden, voordat hij weer bommetjes gaat afsteken. ’s Avonds, terwijl vuurpijlen de zwarte hemel verlichten, besluit Sjang dat als hij eenmaal groot is, hij wel één miljoen kanonslagen zal afsteken en twee miljoen vuurpijlen de lucht in gaat schieten. De grootmoedigheid van kleine Sjang raakte niet alleen mijn jongensziel, maar ook dat van miljoenen andere kinderen over de hele wereld.

Kleine Sjang werd bedacht door Eleanor Frances Lattimore (1904-1986), geboren in Shanghai en opgegroeid in een Amerikaans gezin. Zij had haar eigen jeugd in China voor ogen toen ze de avonturen van kleine Sjang opschreef en illustreerde. In totaal beslaat haar oeuvre 57(!) jeugdboeken waarin de China gerelateerde boeken het meest tot de verbeelding spreken. Het traditionele China van de jaren twintig is nu weliswaar lang vervlogen, maar nog steeds ben ik hier op zoek naar dat kleine jochie met zijn eigenwijze staartje.